Bót Lái Xe Tải Hino 300 XZU, Dutro

Nguyên lý làm việc của bót lái (hộp lái) Hino 300 gồm hai dạng chính: cơ khí (cơ) và trợ lực thủy lực. Dưới đây là cơ chế vận hành của từng loại:

1. Hộp lái cơ (cơ chế worm‑and‑sector hoặc recirculating ball)

• Khi người lái xoay vô lăng, trục vô lăng gắn với trục vít (worm shaft) quay theo.

• Trên trục vít có rãnh vít (worm gear) ăn khớp với bánh răng vòng (sector gear) gắn trên trục ra (Pitman shaft).

• Sự ăn khớp này chuyển chuyển động quay của trục vít thành chuyển động quay của trục ra.

• Trục ra sẽ dẫn động pitman arm → thanh kéo lái (drag link) → thanh ngang lái → bánh trước, khiến bánh xe quay theo hướng vô lăng.

• Cơ chế recirculating ball (bi tuần hoàn) đặt các bi thép giữa trục vít và bánh răng, giúp giảm ma sát, cho vận hành êm và bền hơn.

2. Hộp lái trợ lực thủy lực

• Về cơ bản vẫn dùng cơ cấu bánh vít – bánh răng như trên, nhưng được tích hợp thêm xi­lanh thủy lực bên trong thân hộp.

• Khi xoay vô lăng, van phân phối (control valve) bên trong sẽ mở một đường dẫn, cho dầu trợ lực đi vào khoang áp suất phía này của piston, tạo ra lực đẩy bổ sung.

• Áp suất dầu thủy lực kéo piston di chuyển, hỗ trợ thêm lực cho trục ra, giảm thiểu lực xoay vô lăng mà người lái phải tác động.

• Khi vô lăng trở về vị trí trung tâm, van phân phối đóng và dầu hồi về thùng chứa, cân bằng áp suất hai bên piston.

Các bước chuyển động cơ bản

1. Xoay vô lăng → trục vít quay.

2. Bánh vít ăn khớp bánh răng sector → trục ra quay.

3. Trục ra → pitman arm → các liên kết thanh lái → bánh trước → xe chuyển hướng.

4. (Với trợ lực) Van phân phối mở → dầu thủy lực bơm vào piston → hỗ trợ lực → người lái nhẹ tay hơn.

Nhờ thế, bót lái vừa đảm bảo truyền chính xác góc lái, vừa giảm thiểu mỏi lực cho người điều khiển, đặc biệt quan trọng trên các xe tải nặng như Hino 300 XZU hoặc Dutro.

                                                                     Hình sản phẩm thực tế tại cửa hàng

Chẩn đoán các Pan - Bệnh thường gặp ở bót lái

1. Vô lăng bị “rơ” (play lớn)

   • Triệu chứng: Vô lăng xoay nhiều góc trước khi bánh xe bắt đầu chuyển hướng.

   • Nguyên nhân: Mòn khe hở giữa bánh vít – bánh răng sector; bạc đỡ trục vít/trục ra lỏng; khớp nối pitman arm/rack‑end han gỉ.

   • Chẩn đoán:

     1. Nâng bánh trước khỏi mặt đất, đẩy–kéo vô lăng nhẹ xem độ giật.

     2. Kiểm tra khe hở trục ra bằng đồng hồ so tại pitman arm.

     3. Quan sát khớp bi, thanh kéo lái có dầu mỡ hoặc han gỉ không.

2. Vô lăng nặng, khó xoay

   • Triệu chứng: Cảm giác lái rất nặng, đặc biệt khi dừng hoặc quay vòng chậm.

   • Nguyên nhân: Thiếu dầu hoặc dầu trợ lực bị ô nhiễm; phớt dầu, van phân phối (control valve) kẹt; dây đai bơm trợ lực lỏng hoặc hỏng.

   • Chẩn đoán:

     1. Kiểm tra mức, chất lượng dầu trợ lực trong hộp.

     2. Động cơ nổ máy, quan sát độ căng dây đai bơm trợ lực và tiếng kêu máy bơm.

     3. Tháo nắp châm dầu, xoay vô lăng nhẹ, nghe âm thanh kẹt van bên trong hộp lái.

3. Tiếng kêu lọc xọc khi đánh lái

   • Triệu chứng: Phát ra tiếng “lộc cộc” hoặc “lạch cạch” khi quay vô lăng.

   • Nguyên nhân: Bi recirculating ball mòn, rãnh vít khô mỡ; bạc trục ra/hộp đỡ trục vít hỏng.

   • Chẩn đoán:

     1. Xoay vô lăng ở nhiều góc độ, ghi nhận vị trí phát âm.

     2. Tháo hộp lái kiểm tra vòng bi, rãnh vít và bi thép có vết mòn nặng không.

     3. Kiểm tra gioăng, phớt có bị rách để dầu bôi trơn không thoát ra ngoài.

4. Rò rỉ dầu trợ lực

   • Triệu chứng: Dầu trợ lực nhỏ giọt hoặc ẩm dầu quanh thân hộp; mức dầu giảm nhanh.

   • Nguyên nhân: Phớt trục vào/trục ra hỏng; vết nứt thân hộp; ốc châm/thoát dầu lỏng.

   • Chẩn đoán:

     1. Lau sạch thân hộp, nổ máy, đánh lái nhiều vòng, quan sát vị trí rò.

     2. Kiểm tra phớt, gioăng: dấu hiệu nứt, cứng, biến dạng.

     3. Siết chặt ốc châm và ốc xả dầu, thử lại.

5. Vô lăng lệch trung tâm

   • Triệu chứng: Xe chạy thẳng, vô lăng vẫn vặn sang bên trái/phải.

   • Nguyên nhân: Cơ cấu rơtay pitman arm; bánh răng sector mòn không đều; lỗi cân chỉnh góc lái.

   • Chẩn đoán:

     1. Đo góc toe và góc lái trên bệ thử cân chỉnh.

     2. Kiểm tra độ mòn bánh sector so với trục vít.

     3. Điều chỉnh hoặc thay thế pitman arm, cân bằng lại góc lái theo thông số hãng.

6. Vibrations (rung giật) qua vô lăng

   • Triệu chứng: Rung mạnh/vibration ở vô lăng, nhất là ở tua máy cao hoặc tốc độ cao.

   • Nguyên nhân: Bạc đỡ trục vít mòn; dầu trợ lực bị nhiễm khí; pitman arm hoặc rack‑end lỏng.

   • Chẩn đoán:

     1. Kiểm tra độ căng dây đai bơm trợ lực và áp suất bơm.

     2. Lắng nghe âm thanh “hụp hụp” từ bót lái khi đánh lái ở tốc độ thấp.

     3. Kiểm tra pitman arm, rack‑end và các khớp nối, siết chặt nếu cần.

Lưu ý bảo trì:

• Thay dầu trợ lực định kỳ theo khuyến cáo (thường 40.000–50.000 km).

• Kiểm tra và bôi mỡ các điểm trục vít, bi tuần hoàn, pitman arm sau mỗi 20.000 km.

• Điều chỉnh rơ giữa bánh vít – bánh răng theo định mức hãng.

Các lưu ý khi thay thế, lắp đặt​

Khi thay thế và lắp đặt bót lái cho Hino 300, trước hết bạn cần chọn đúng linh kiện chính hãng tương ứng với mã xe (như XZU720, XZU730 hoặc Dutro 4T5) để đảm bảo khớp hoàn toàn về kích thước và cấu tạo. Trước khi bắt tay vào công việc, hãy nâng xe an toàn bằng cầu nâng hoặc kích thủy lực, cố định phanh tay và đặt chặn bánh; đồng thời chuẩn bị sẵn cờ lê lực, bộ vặn bulông cùng vòng đệm và phớt mới.